De verwekker en verspreiding 

LSD wordt veroorzaakt door een capripoxvirus (familie Poxviridae). Het virus is nauw verwant aan schapen- en geitenpokken en kan lang overleven in huidschilfers en korsten. 
Overdracht gebeurt in de praktijk vooral via stekende insecten (muggen, vliegen, knutten), al kan het virus ook via (in)direct contact met lichaamsvloeistoffen meeverspreiden. In warme, vochtige periodes met veel vectoractiviteit is het risico het grootst.  

Klinisch beeld: waar let u op? 

Na een incubatietijd van 1–4 weken treden vaak eerst aspecifieke verschijnselen op: koorts (soms >41°C), sloomheid, scherpe daling van de melkproductie, neus- en ooguitvloeiing en vergrote lymfeklieren. Kort daarna verschijnen de typische ronde, pijnlijke huidknobbels (meestal 1–4 cm) over het hele lichaam, uitgesproken op kop, nek, uier en perineum. Deze laesies kunnen ulcereren, korsten vormen, en soms reiken tot in de onderliggende spieren. Ook laesies in mond- en neusslijmvlies en in de luchtwegen komen voor; dat kan slik- en ademhalingsproblemen geven. Complicaties zoals mastitis, kreupelheid en secundaire bacteriële infecties zijn niet ongewoon. Het herstel kan 4–12 weken duren en laat geregeld littekens na.  

De ziektedruk varieert per uitbraak en populatie: bronnen beschrijven morbiditeit van gemiddeld 15% (uitersten 5–45%) en mortaliteit rond 2% in veel situaties, terwijl in naïeve koppels of bij ernstige uitbraken hogere waarden zijn gemeld. Andere bronnen spreken van morbiditeit tot 50% en mortaliteit tot 10% als bovengrens. De boodschap: ernst en uitval zijn sterk contextafhankelijk.  

Impact op melkveebedrijven 

Economische schade komt uit melkproductieverlies, vermagering, vruchtbaarheidsstoornissen (o.a. abortus, tijdelijke onvruchtbaarheid bij stieren), mastitis, huid- en leerschade, en vooral uit handels- en vervoersbeperkingen bij een uitbraak. Deze maatregelen kunnen het bedrijf langere tijd lamleggen, met effect op afvoer, aanvoer en cashflow.  

Preventie en bioveiligheid: praktische aanpak 

Omdat insecten de belangrijkste rol spelen, steunt preventie op vectorcontrole en hygiënemaatregelen:  

• Vliegen- en muggenbestrijding: inzet van toegelaten insecticiden/repellents, droge ligplaatsen, mestmanagement en waterplassen vermijden.  

• Bedrijfshygiëne & transport: reinig en ontsmet diertransportmiddelen grondig.  

• Aanvoer beperken en quarantaine: beperk aanvoer uit risicogebieden; pas quarantaine en strikte bioveiligheid toe bij nieuw aangevoerde dieren.  

• Sensibilisering: in België benadrukken FAVV en DGZ het belang van vroege melding, quarantaine, naaldwisseling en traceerbaarheid.  

Vaccinatie: wat weten we? 

In landen met actieve uitbraken is vaccinatie het sleutelinstrument om verspreiding te stoppen. Homologe LSD-vaccins en sommige heterologe capripoxvaccins (op basis van schapen-/geitenpokken) bieden kruisimmuniteit; bescherming houdt minimaal twee jaar aan en mogelijk (bij correcte toediening) langduriger. In de EU is vaccinatie inzetbaar binnen een gereguleerd uitbraakscenario; bij de recente uitbraken kondigden Frankrijk en Italië vaccinatiecampagnes aan, ondersteund door de Europese vaccinbank en noodmaatregelen.  

Actuele Europese context 

Na meerdere jaren relatieve rust doken in juni/juli 2025 opnieuw bevestigde gevallen op in Italië en Frankrijk, waarop EU-lidstaten en de Commissie noodmaatregelen en vaccinaties hebben uitgerold. Gezien België en Nederland vrij zijn van LSD, geldt voor deze landen een verhoogde waakzaamheid. De situatie wordt nauwgezet opgevolgd en is voorbereid op scenario’s waarin vaccinatie nodig zou zijn.  

Samengevat 

LSD vormt, mede door verspreiding via stekende insecten, een reëel seizoensgebonden risico voor onze rundveestapel. Het klinische beeld varieert van milde huidknobbels tot ernstige, langdurige ziekte met productiedaling en vruchtbaarheidsproblemen; de ernst hangt sterk af van immuniteitsstatus en uitbraakomstandigheden. Preventie focust op vectorcontrole, hygiëne en verstandig dierverkeer; vaccinatie is het belangrijkste instrument zodra een uitbraak zich voordoet. Snel melden en strikt opvolgen van maatregelen is essentieel om economische schade te beperken en de sector vrij te houden.