Salmonellose wordt veroorzaakt door de bacterie Salmonella enterica. Bij het rund komen er verschillende serotypes voor, maar SalmoneSalla Dublin en Salmonella Typhimurium zijn de belangrijkste. Klinische salmonellose is gekenmerkt door hoge koorts, diarree, abortus en vaak ook sterfte. Niet alle geïnfecteerde dieren vertonen echter dergelijke symptomen en de behandeling is vaak lastig doordat deze kiem vaak resistent is tegen verschillende antibiotica. Zoals bij vele ziekten is bioveiligheid essentieel in de bestrijding ervan.

Inleiding

Salmonellose wordt veroorzaakt door de bacterie Salmonella enterica. Bij het rund komen er verschillende serotypes voor, maar SalmoneSalla Dublin en Salmonella Typhimurium zijn de belangrijkste. Klinische salmonellose is gekenmerkt door hoge koorts, diarree, abortus en vaak ook sterfte. Niet alle geïnfecteerde dieren vertonen echter dergelijke symptomen en de behandeling is vaak lastig doordat deze kiem vaak resistent is tegen verschillende antibiotica. Zoals bij vele ziekten is bioveiligheid essentieel in de bestrijding ervan.

Voorkomen en verspreiding

Onderzoek uit 2011 (DGZ) toonde aan dat 17.45% van de tankmelkstalen positief was voor antistoffen op Salmonella. Tankmelkstalen zullen meestal pas positief worden wanneer minstens 5 tot 10% van de koeien antistoffen hebben. Tevens is het zo dat antistoffen tegen Salmonella niet lang ( 6 maanden) zichtbaar blijven in het bloed. We kunnen dus afleiden dat deze bedrijven recentelijk ernstig besmet waren met Salmonella.

De bacterie wordt opgenomen via de mond. Vervolgens gaat de bacterie zich nestelen in het maagdarmkanaal van het rund, waar ze voor ontstekingen zal zorgen. Vanuit het maagdarmkanaal kunnen de bacteriën zich via de lymfe-en bloedbaan verspreiden. Op die manier ontstaat een zogenaamde sepsis of bloedvergiftiging. Na besmetting scheiden de dieren gedurende enkele weken enorm veel bacteriën met de mest uit. Opname van 1 gram mest via de mond is al voldoende om dieren ziek te maken. Dieren tussen de 2 weken en 3 maanden oud zijn het meest gevoelig, maar volwassen koeien kunnen evengoed zwaar besmet worden. Wanneer geïnfecteerde dieren in dezelfde ruimte gehuisvest zijn als gevoelige dieren, is een directe overdracht van koe tot koe mogelijk. Behalve via de mest kan Salmonella ook via andere lichaamsvochten worden uitgescheiden zoals bijvoorbeeld in de melk. Op deze manier kunnen dus snel jonge dieren geïnfecteerd worden. Salmonella is ook een zoönose en houdt dus ook een risico in voor verspreiding van de bacterie naar de mens via consumptie van producten op basis van rauwe melk. Pasteurisatie en koken van rauwe melk zal de bacterie wel voldoende afdoden.

Salmonella blijft ook zeer lang resistent in de omgeving, waardoor dus indirecte overdracht mogelijk is. Bijvoorbeeld via ongedierte, insecten, emmers, laarzen, riek, voorlader,  etc… . Dragers spelen ook een grote rol in de verspreiding van de bacterie. Deze dragers scheiden de bacterie met tussenpozen uit en besmetting op die manier de omgeving, stal en weiden. Ook met besmette mest bevuild water, voer en melk kunnen op die manier een bron van infectie zijn.

Symptomen

Als Salmonella binnenkomt op een bedrijf waarvan de dieren nog nooit contact hebben gehad met de bacterie, dan kan dit gepaard gaan met een uitbraak van erg variabele omvang. Meestal gaan dieren erg hoge koorts ontwikkelen tesamen met (bloederige) diarree. Het sterftecijfer is variabel, maar kan vooral bij kalveren erg hoog zijn. Daarnaast kunnen een abortusstorm en andere vruchtbaarheidsproblemen optreden. Sommige bedrijven merken zeer weinig van de intrede van de bacterie. Hier blijft Salmonella stilzwijgend (latent) aanwezig. Dergelijke bedrijven hebben meer vage klachten zoals verminderde vruchtbaarheid, tegenvallende producties en verhoogde kalversterfte.

Hoe vaststellen en behandelen?

Een eerste indruk krijgen van de aanwezigheid van Salmonella op het bedrijf, zonder dat er op dat moment klinische verschijnselen waar te nemen zijn, kan al door een tankmelkonderzoek. Een verdenking van Salmonellose op basis van klinische verschijnselen kan worden bevestigd met behulp van mest-of bloedonderzoek. Zowel antistoffen als de bacterie zelf kunnen hier in aangetoond worden. Neem hiervoor contact op met uw bedrijfsdierenarts. Hij/zij is best geplaatst om de beste methode te bepalen in uw bedrijfssituatie.

Bioveiligheid

Ter preventie van Salmonella bekijken we de bioveiligheid best vanuit 2 standpunten. Enerzijds is de insleep van de infectie op het bedrijf (dus infectie tussen bedrijven) en anderzijds is de versleep binnen het bedrijf (infectie tussen de dieren van hetzelfde bedrijf) mogelijk. Een van de belangrijkste risicofacoren voor besmetting van buitenaf is de aankoop van asymptomatische dragers, die ongemerkt de infectie kunnen binnenbrengen. Contact tussen eigen vee en andere bedrijven is tevens een risico. Dit laatste kan zich ook voordoen wanneer gekozen wordt voor externe opfok op een bedrijf waar kalveren van verschillende bedrijven samen komen. Aanvoer van bedrijfsvreemde mest, besmet drinkwater, ongedierte, vogels (wilde vogels en duiven), besmette trekkers en veewagens vullen het lijstje risicofactoren aan. Het is evident dat elke erfbetreder tevens verantwoordelijk kan zijn, wanneer hij/zij geen bedrijfskledij en bedrijfslaarzen draagt. Zoals gezegd zal interne bioveiligheid er voor zorgen dat de bacterie zich binnen het bedrijf niet ver verspreidt. Hou daarom de ziekenboeg apart van de afkalfstal. Op nog te veel bedrijven wordt deze ruimte door beide groepen dieren gebruikt. Hou de afkalfstal ook zeer hygiënisch en ontsmet deze ruimte zo vaak mogelijk. Bij de jonge kalveren kan overdracht gebeuren door het drinken van besmette biest. Maar het is vaak zo dat de biest pas besmet wordt door contaminatie van mest (met Salmonella). Wanneer deze dan als mengbiest gebruikt wordt, is de kans op verspreiding natuurlijk nog groter. Propere huisvesting van de jonge kalveren in combinatie met individuele huisvesting bij de kleinste kalveren is essentieel. Nette drinkbakjes, veelvuldig reinigen van gebruikt materiaal (emmers, speenflessen,…) zorgen voor minder verspreiding binnen het bedrijf.

 Schade

Zoals hierboven al aangegeven bestaan er grote verschillen tussen bedrijven in de ernst van een Salmonella-infectie. Bijgevolg is de economische schade ook erg variabel. Een uitbraak van Salmonella Dublin veroorzaakt op een bedrijf met 100 stuks melkvee een gemiddelde bedrijfseconomische schade van € 4637, als gevolg van vooral sterfte, behandelings- en afvoerkosten. In Nederland bijvoorbeeld zijn er jaarlijks enkele honderden klinische uitbraken. En zeker op een veelvoud van deze bedrijven komen salmonella-infecties voor zonder duidelijke klinische verschijnselen.