Belang vruchtbaarheid

Dieren begin lactatie produceren goedkopere melk. Ze maken van 1kg droge stof meer melk in vergelijking met een koe die een stuk verder in lactatie is. Enkel zeer persistente koeien kunnen dergelijk goed voersaldo verder in lactatie vast houden. Zelden is dit het geval bij een ganse kudde. Het is dus zaak om zoveel mogelijk koeien te hebben die begin lactatie zijn. Dit komt in de meeste gevallen neer op het streven naar een korte tussenkalftijd, maar is natuurlijk ook geen zwart-wit verhaal. Koeien produceren de meeste melk tijdens de 3^e, de 4^e en de 5^e lactatie. Lactaties 1 en 2 zijn respectievelijk 15% tot 5% lager in melkgift. Veel dieren geven vanaf de 6^e lactatie ook minder melk dan bv in lactatie 4 of 5. Bijgevolg moet een bedrijf streven naar zo veel mogelijk dieren in 3^e, 4^e en 5^e lactatie, wat neerkomt op echte duurzaamheid. Kalveren geboren op het bedrijf moeten dus zo snel mogelijk naar deze periode gaan dwz afkalven op 22 a 24 maanden en de eerste twee lactaties snel tot een goed einde brengen.

Om te winnen moet je spelen

Vruchtbaarheid bij melkvee kun je vergelijken met een spelletje roulette. Om te beslissen of je daadwerkelijk wenst mee te spelen aan dergelijk spelletje, moet je wel op enkele vragen een antwoord hebben. Hoeveel kost het om mee te spelen? Wat is de kans om te winnen? Hoeveel kan ik winnen? Bij vruchtbaarheid is dit net hetzelfde.

Hoeveel kost het om mee te spelen?

Wat is de kost voor inseminatie? Dit zal sterk verschillen maar laat ons 30€ per inseminatie rekenen. Dit is de inlegprijs om mee te mogen spelen.

Wat is de kans om te winnen?

Wat is de kans op dracht? Veel bedrijven kunnen dit cijfer netjes uit hun managementsysteem halen. Laten we in ons voorbeeld 40% nemen.

Hoeveel kan ik winnen?

Wat is de waarde van een drachtige koe? Deze vraag is veel moeilijker te beantwoorden dan de eerste twee. Dit hangt ook van zeer veel verschillende factoren af. De belangrijkste zijn: huidige en verwachte melkproductie, leeftijd, melkprijs, slachtwaarde, dagen in lactatie, vervangingskost, … . Door deze factoren varieert de waarde van een dracht nog zeer sterk, maar het getal dat vaakst voorkomt in onderzoek bevindt zich tussen de 300€ en 400€.

Als je aan een spelletje roulette kunt deelnemen en je hoeft 30€ in te leggen, met 40% kans op winst en de winst is 300 tot 400€. Wat ga je doen? Drachtige dieren zijn erg veel waard en kun je enkel bereiken door voldoende te investeren (bv tochtdetectie, drachtdiagnose, etc…).

Welke factoren zijn belangrijk?

Om de vruchtbaarheid van een bedrijf te verbeteren, moeten we wel inzicht hebben op de invloedsfactoren en op welke het meeste effect op het resultaat zullen hebben. We kunnen dit indelen in 3 groepen. Factoren die door de veehouder gemanaged kunnen worden, factoren die bepaald worden door het geslachtstelsel van de koe en factoren die eigen zijn aan elke kudde of koe.

Factoren die volledig onder controle staan van de veehouder

Bronstdetectie verbeteren op een bedrijf draagt zeer sterk bij tot een goede vruchtbaarheid. Dit heb je als veehouder ook volledig in eigen beheer. Je kunt bijvoorbeeld activiteitsmeters kopen of gericht koeien op synchronisatieschema’s plaatsen. Op de meeste bedrijven worden slechts de helft van de bronsten gezien. Een stijging in bronstdetectie met amper 1% leidt voor de ganse kudde tot een halve dag kortere tussenkalftijd. Stijgen van 40% naar 60% zal dus een 10 dagen kortere tussenkalftijd opleveren! Daarbij komt dat bij 5 tot 30% van alle inseminaties koeien eigenlijk niet tochtig zijn. Dit aanpakken, zal eveneens een grote invloed hebben op het uiteindelijke resultaat. Dit jaar werd ook duidelijk dat hittestress in onze contreien ook een enorm effect kan hebben op vruchtbaarheid. De controle ervan ligt volledig in handen van de veehouder. Ook klauwgezondheid onderhouden is een van de belangrijkste factoren die je als veehouder zelf kunt veranderen en die een enorme impact hebben op bronstdetectie en drachtig worden. Op de meeste bedrijven wordt kunstmatige inseminatie toegepast door de veehouder zelf. Verschillen in drachtigheidsresultaten variëren tussen de 15% en 20% onder veehouders! Een van de meest gemaakte fouten is een verkeerde positie van de pipet bij afduwen van het sperma: slechts 39% van de inseminatoren doen dit op de juiste plek. Naast de techniek van inseminatie zagen onderzoekers ook regelmatig fouten bij het bewaren en ontdooien van de rietjes.

Preventie van dierziekten met vooral focus op transitieaandoeningen is tevens een succesfactor voor een goede vruchtbaarheid. Het inplannen van dergelijke maatregelen (vaccinatie, droogstandsrantsoen, etc…) is ook onder volledige controle van de veehouder.

Factoren die bepaald worden door het geslachtstelsel van de koe

Dieren die een lastige kalving hebben gehad, zullen vaak minder snel drachtig worden. Je kunt als veehouder wel pinkenstieren gebruiken, maar je zult dit nooit volledig onder controle hebben. Een goede observatie van het kalvingsproces kan meehelpen in het beperken van de problemen. Ook het ophouden van de nageboorte en baarmoederontstekingen heeft men als veehouder niet volledig onder controle. Extra aandacht aan een goede vitaminen –en mineralenbalans en een goede immuniteit (ketosepreventie!) dragen hier wel toe bij. Veel dieren moeten eigenlijk zichzelf genezen. De voordelen van locale antibioticatherapie bij baarmoederontstekingen zijn tevens vrij beperkt. Cystes zijn vaak een ergernis waarvan moeilijk te achterhalen is welke de redenen zijn. Zes tot 20% van de koeien ontwikkelen cystes, waarvan 20% niet zal reageren op een therapie. Er is duidelijk bewijs dat erfelijkheid een belangrijke rol speelt bij het ontwikkelen van cystes (naast de negatieve energiebalans). Dertig tot veertig percent van de embryo’s sterven af in de eerste 50 dagen van de dracht. Het merendeel ervan zelfs voor 20 dagen. Hier kun je als veehouder weinig aan veranderen. Enkel beperken van bijvoorbeeld hittestress en bestrijden van dierziekten zoals BVD en IBR.

Factoren eigen aan elke kudde

Op deze factoren heb je het minst controle. Jersey’s zijn bv vruchtbaarder dan Holsteins. Maar eens je een ras hebt gekozen op je bedrijf,  heeft het weinig zin om met deze factor rekening te houden, want je kunt er toch weinig aan veranderen op korte termijn. Hetzelfde is zo bij lactatienummers. Vaarzen zijn vruchtbaarder dan oudere koeien, maar dit is niet te combineren met een laag vervangingspercentage en een hoge melkproductie per dier.

Conclusie